Kędzior Andrzej (1851–1938), inżynier melioracyjny, działacz Polskiego Stronnictwa Ludowego (PSL), minister robót publicznych. Ur. 7 XI w Toporowie w pow. mieleckim, w rodzinie chłopskiej, syn Filipa i Katarzyny z Wójcików. W r. 1871 ukończył gimnazjum w Tarnowie, a w 1876 politechnikę w Wiedniu, ze stopniem inżyniera. Późniejsze, uzupełniające studia odbył jako stypendysta austriackiego Min. Rolnictwa i Wydziału Krajowego we Lwowie w Akademii Rolniczej na Wydziale Melioracyjnym oraz na Wydziale Prawnym i Filozoficznym uniwersytetu w Wiedniu w l. 1877–9. Następnie od r. 1879 pracował w utworzonym wówczas Krajowym Biurze Melioracyjnym we Lwowie. W r. 1882 został kierownikiem, a w l. 1892–1915 był dyrektorem tegoż Biura, które zreorganizował i rozbudował. Stał się znanym w Europie ekspertem z zakresu ustawodawstwa i ustroju władz melioracyjnych oraz techniki prac. Z inicjatywy K-a biuro melioracyjne przekształciło się z organu doradczego dla Wydziału Krajowego w Galicyjską Centralę wszelkich prac z tego zakresu. Pod kierunkiem K-a obwałowano i odwodniono kotliny Wisły, Bugu i Styru oraz zmeliorowano liczne bagniska. W r. 1894 utworzył K. referat torfowy dla zagospodarowywania torfowisk i rybacki dla realizacji nowoczesnej gospodarki rybnej wód zamkniętych i otwartych. W r. 1905 powołał do życia oddział do budowy wodociągów i studni oraz do kanalizacji wsi i miasteczek, a w r. 1909 zainicjował utworzenie szkoły dozorców melioracyjnych we Lwowie. W r. 1910 dał początek melioracji pastwisk. Przy Krajowym Biurze Melioracyjnym powstała pracownia naukowa dla badania sił wodnych i projektowania zbiorników retencyjnych; K. rozpoczął też w r. 1914 budowę zapory na Sole w Porąbce (dokończoną w r. 1936). W r. 1911 zapoczątkował badania i stworzył pierwszy projekt kanału Wisła–Odra. W r. 1915 przeszedł w stan spoczynku.
W r. 1908, kiedy PSL przeszło na pozycje popierania rządu, K. wstąpił do PSL i został wybrany w t. r. posłem do Sejmu Galicyjskiego z kurii wiejskiej pow. mieleckiego, a w r. 1911 posłem do austriackiej Rady Państwa także z tegoż powiatu. W r. 1913 był powtórnie wybrany posłem do Sejmu Krajowego z kurii wiejskiej pow. mieleckiego. W Sejmie Krajowym był członkiem komisji budżetowej, gospodarstwa krajowego i wodnej, a w parlamencie austriackim był członkiem komisji budżetowej i wodnej. K. twierdził, że mandat poselski przyjął jedynie na skutek osobistych próśb prezesa PSL Jana Stapińskiego i uczynił to dla reprezentowania spraw technicznych w sejmie oraz parlamencie i poparcia projektów melioracyjnych. W PSL początkowo K. nie odgrywał większej roli. Uważano go za wybitnego fachowca, ale nie polityka sensu stricto. W r. 1911 K. był nawet kandydatem PSL na stanowisko ministra dla Galicji, ale nie przyjął tej propozycji. Pisywał liczne artykuły na tematy gospodarcze do „Przyjaciela Ludu”, a od r. 1913 do „Piasta”.
Mimo iż K. mniej zajmował się polityką, poglądy jego i pozycja w PSL w obliczu nadchodzącego rozłamu szybko przesunęła go na prawe skrzydło stronnictwa; gdy tworzyła się w PSL grupa opozycyjna przeciw Stapińskiemu, szermująca hasłami walki o czystość rąk w polityce, a faktycznie obawiająca się powrotu Stapińskiego do dawnych, radykalnych haseł, K. przyłączył się do opozycjonistów, brał udział w ich naradach i konwentyklach oraz finansował opozycyjny wobec Stapińskiego tygodnik „Piast”, który zaczął się ukazywać w r. 1913. Nie był on jednak głównym inicjatorem walki w stronnictwie, raczej przyłączył się do ludzi bliskich mu z racji zajmowanego stanowiska czy wyznawanego umiarkowanego światopoglądu. K. zrażony metodami politycznymi Stapińskiego otwarcie i zdecydowanie wystąpił przeciwko niemu na łamach „Kuriera Lwowskiego” oraz na Radzie Naczelnej PSL w grudniu 1913 r., kiedy to nastąpił rozłam w stronnictwie. W nowo powstałym PSL-Piast K. był początkowo wiceprezesem klubu poselskiego stronnictwa, a następnie wiceprezesem Koła Polskiego. W r. 1918 został nawet wybrany prezesem Koła Polskiego w Wiedniu, ale nie przyjął tego stanowiska.
W czasie pierwszej wojny światowej K. zajmował początkowo stanowisko podobne jak inni działacze PSL-Piast, tzn. nie zrywając wyraźnie z orientacją proaustriacką unikał bardziej otwartych form deklarowania się. W r. 1915 na wiosnę jeździł do Szwajcarii, gdzie zetknął się z Sienkiewiczem i innymi polskimi działaczami społecznymi. W r. 1916 został członkiem rady przybocznej austriackiego prezydenta ministrów dla spraw odbudowy kraju, tzw. Centrali Krajowej, gdzie bardzo aktywnie pracował. W marcu 1918 r. uczestniczył w delegacji Koła Polskiego do cesarza austriackiego Karola; w czasie audiencji delegacja oświadczyła, że Polacy, dotknięci traktatem brzeskim, zmuszeni są przejść do opozycji przeciw austriackiemu rządowi centralnemu. W naradach prowadzonych na spotkaniach ludowców z Królestwa i Galicji 24 IX 1918 r. w Krakowie, a następnie 17–19 X 1918 r. w Warszawie brał udział także K., choć nie odgrywał w nich głównej roli, będąc raczej doradcą W. Witosa w sprawach fachowych. Dn. 28 X 1918 r. K. został z ramienia ludowców członkiem Polskiej Komisji Likwidacyjnej (naczelnik wydziału robót publicznych). Następnie w listopadzie t. r. został mianowany ministrem robót publicznych w rządzie J. Moraczewskiego, jako reprezentant ludowców galicyjskich, ale wobec wycofania się Witosa ustąpił i K., nie biorąc udziału w żadnym posiedzeniu gabinetu. Po objęciu przez Piłsudskiego stanowiska naczelnika państwa PSL-Piast wydelegowało do rozmów z Piłsudskim obok Witosa także i K-a. Uczestniczył on wtedy w kilku rozmowach z Piłsudskim, poruszając sprawę Galicji wschodniej i poboru rekruta. Rozmowy te spowodowały pogłębienie krytycznego stosunku K-a do Piłsudskiego.
W sejmie ustawodawczym w l. 1919–22 K. był posłem z listy PSL-Piast z pow. mieleckiego i członkiem komisji robót publicznych, odbudowy kraju, wodnej i skarbowo-budżetowej. W sejmie tym był wnioskodawcą i referentem ustawy drogowej, melioracyjnej i wodnej. Był kilkakrotnym referentem budżetu Min. Robót Publicznych, a także ustawy o zakresie działania tegoż ministerstwa, o budowie kanałów i regulacji rzek oraz o monopolu tytoniowym. W centrowym rządzie Leopolda Skulskiego w okresie od 13 XI 1919 do 23 VI 1920 r. K. był ministrem robót publicznych z ramienia PSL-Piast. W l. 1922–7 był senatorem z listy PSL-Piast z woj. lwowskiego. W r. 1922 (28 VI) został mianowany przewodniczącym Tymczasowego Wydziału Samorządowego we Lwowie, który powstał na miejscu Wydziału Krajowego. Na tym stanowisku pozostał do likwidacji tego urzędu w r. 1928. Wtedy powstało jego podstawowe dzieło pt. Roboty wodne i melioracyjne w Małopolsce, w czterech częściach, wydane we Lwowie w l. 1928–32. W grudniu 1932 r. przeniósł się ze Lwowa do Krakowa, gdzie mieszkał aż do śmierci. W tym czasie opracował i wydał drukiem w związku z katastrofalną powodzią 1934 r. memoriał w sprawie pełnego zabezpieczenia od powodzi zlewiska górnej Wisły oraz podał kompleksowy plan obwałowań i odwodnień zarówno samej magistrali wodnej, jak i jej dopływów, aż do zabudowy potoków tatrzańskich i karpackich włącznie. Pracował też nad historią ustawodawstwa wodnego i ustawodawstwa drogowego oraz nad komentarzami do wydanych już w tym zakresie ustaw w Polsce, ale prac tych już nie ukończył. Zmarł 17 I 1938 r., pochowany w Mielcu.
W r. 1925 otrzymał doktorat honorowy Politechniki Lwowskiej i Warszawskiej, był członkiem honorowym Lwowskiego Tow. Politechnicznego i Krakowskiego Tow. Technicznego. Był także członkiem Tow. Gospodarczego i dożywotnim członkiem Tow. Kółek Rolniczych. W polityce do końca życia sympatyzował z ludowcami, zawsze jednak stojąc bliżej umiarkowanego skrzydła. Dał temu wyraz także w życiorysie Klaudiusza Angermana, napisanym pod koniec życia dla PSB.
Karykatura K-a: Sichulski K., Karykatury współczesne, Kr. [b. r.]; – Łoza, Czy wiesz, kto to jest?; Rzepeccy, Sejm i Senat 1922–7; – Dunin-Wąsowicz K., Czasopiśmiennictwo ludowe w Galicji, Wr. 1952; tenże, Dzieje Stronnictwa Ludowego w Galicji, W. 1956; Dziesięciolecie Polski Odrodzonej, (fot.); Honowski F., Prawno-polityczne dążenia wsi polskiej na tle literatury ludowej, W. 1939; Lasocki Z., PSL w czasie wojny światowej, Kat. 1937; Molenda J., PSL w Królestwie Polskim 1915–1918, W. 1965; Próchnik A. (H. Swoboda), Pierwsze piętnastolecie Polski niepodległej, W. 1957; Rek T., Ruch ludowy w Polsce, W. 1947 I–III; Rey M., Założenie Piasta, Kr. 1924; Różański A., Roboty wodne i melioracyjne w Małopolsce wykonane z inicjatywy Sejmu i Wydziału Krajowego, Lw. 1933 (fot.); Szczepański S., Z dziejów ruchu ludowego w Polsce, Kr. 1924; Zarys historii polskiego ruchu ludowego, W. 1963 I; – Biliński L., Wspomnienia i dokumenty, W. 1924–5 I–II; Bobrzyński M., Z moich pamiętników, Wr.–Kr. 1957; Lasocki Z., Wspomnienia szefa administracji PKL i KZ, Kr. 1931; Stapiński J., Pamiętnik, W. 1959; Witos W., Moje wspomnienia, Paryż 1964 I–II; – „Gaz. Roln.” R. 78: 1938 s. 457; „Przegl. Melioracyjny” 1938 nr 1; „Przegl. Techn.” 1938 nr 6; „Rolnik” R. 71: 1938 nr 8 s. 102–5 (fot.); „Wieś i Państwo” 1938 nr 3; „Z Pola Walki” 1961 nr 2; – Arch. d. Hochschule für Bodenkultur w Wiedniu: Studenten Protocollbücher.
Krzysztof Dunin-Wąsowicz